Aan de Nijmeegse Universiteit heb je het Katholiek Documentatie Centrum (KDC) In dat centrum wordt alles wat met het Nederlands katholicisme te maken heeft opgeslagen,bewaard en geordend. De toenmalige directeur Jan Roes heeft in 1994 een rede uitgesproken met de veelzeggende titel “In de kerk geboren” bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar. Die rede heb ik altijd bewaard. Het gaf een schokkend beeld van het klerikalisme in Nederland tot zo ongeveer 1950. In opdracht van bisschoppen en hogere oversten moesten de priester en paters zorgen voor een straffe discipline onder het kerkvolk. Hij schrijft: “Zij zaten overal tussen, ongevraagd en gevraagd, van het priesterkoor tot de Tweede Kamer en alles wat daar tussen lag: pers, sociale beweging, onderwijs, jeugdwerk, en uiteraard alle apostolaat en zielzorg. Het was hun taak voortdurend de kerkelijke meelevendheid van de leken in de gaten te houden door middel van intensief huisbezoek, retraites etc. Het meest effectieve middel was natuurlijk de biechtstoel. Priesters en religieuzen werden soms binnen enkele dagen overgeplaatst van de ene op de andere dag. Wie zich niet aan de regels hielden hadden het zwaar. Vele hebben daaraan geleden. Ook vele priesters en religieuzen. Zij wilden in plaats van leer compassie met de mensen met wie ze optrokken. Zelfs nu nog hoor je vaak bij oudere mensen in ons midden wat dat met hen gedaan heeft. Hoe ze daar pijn aan beleefd hebben en soms daardoor definitief afgehaakt zijn.
Jan Roes schrijft vervolgens: “De opstand van de priesterstudenten op de grootseminaries aan het begin van de jaren zestig betekende de genadeklap voor het clericaal-hiërachische systeem. De implosie van het Nederlanderkatholicisme was daarna nog slechts een kwestie van tijd.”
Onder invloed van het Vaticaans concilie werden nieuwe wegen uitgeprobeerd. Dat riep veel enthousiasme op. Vele leken gingen theologie studeren en kregen een functie vanuit de kerk. Maar door bisschopsbenoemingen vanuit het Vaticaan werd dat alles bijna weer onmogelijk gemaakt. Ook nu wordt hier weer alles opgehangen aan de klerikale priester en aan de kerkelijke leer zoals die in de loop der eeuwen zich heeft ontwikkeld.
Velen hebben laten zien dat het anders kan en moet. We hoeven maar te denken aan Schillebeecks en nu Erik Borgman en ook Rene’Grotenhuis, waar we vanmiddag naar geluisterd hebben. Zij laten zien hoe waardevol het verhaal van Jezus van Nazareth juist nu in deze tijd zo belangrijk is voor ons mensen.
Elk weekend komen we samen om het brood te breken en te luisteren naar de verhalen die over hem zijn opgetekend. Vandaag horen we “Daarna stelde de Heer nog 72 anderen aan en zond hen twee aan twee voor zich uit”. Hij zei hun: “Ga op weg en bedenk wel: ik zend jullie als lammeren onder de wolven”.
Bij de aanstelling en de zending van de twaalf apostelen zouden we kunnen zeggen: daar zijn wij niet bij. Het is iets voor bisschoppen en priesters, en voor degenen die zij met een opdracht belasten.
Maar bij de 72 mannen en vrouwen, werden niet door de apostelen gezonden. Zij kregen hun opdracht rechtstreeks van Jezus. Anders gezegd: iedereen die zich christen noemt is gezonden. Gezonden om de zaak van Gods koninkrijk hier op aarde te behartigen.
Jezus gaf de mensen die Hij uitzond alleen richtlijnen over hoe ze op tocht moesten gaan. Ze mochten geen geld en reistas meenemen en niet halt houden om mensen te groeten. De aankondiging van Gods koninkrijk hier op aarde was te dringend. Als bij iemand aan huis gingen, moesten ze hun gastheer vrede toewensen en eten wat er tafel kwam. Ze moesten de zieken, armen ondersteunen. Hij zei niets over wat ze op hun tocht moesten verkondigen, behalve de boodschap over Gods koninkrijk hier op aarde. Hij was hier op aarde gekomen om aan armen de goede boodschap te verkondigen, om aan gevangenen vrijlating aan te kondigen , aan blinden het licht in de ogen en om verdrukten in vrijheid te laten gaan.
Als je die richtlijnen voor eigen gebruik in hedendaagse taal omzet, kun je uitkomen bij aanbevelingen die de moeite waard zijn.
Ben je belast met een zending, reken dan niet teveel op een goed gevulde portefeuille. Je moet niet in de kijker willen lopen door je opzichtige kleding. Verdoe je tijd niet met vrijblijvende discussies. Durf te luisteren naar de diepe verlangens van mensen en hun noden. Straal zelf vrede en vreugde uit. Weet goed te luisteren naar mensen die niet gezien en gekend worden.
De zendelingen kregen het voorschrift te eten wat hun aan tafel werd aangeboden. Dat was revolutionair in die dagen. Joden mochten in Jezus tijd en mogen nu nog alleen “koosjere” spijzen eten: voedingswaren die voldoen aan de joodse spijswetten. Geen varkensvlees bijvoorbeeld. Jezus zegt tegen zijn zendelingen: eet wat je aangeboden wordt, ook al is het verboden door je godsdienst of je cultuur.
Hij vraagt daarmee ook aan ons om bij omgang van vreemdelingen niet halsstarrig vast te houden aan onze westerse gebruiken. Anders gezegd: Afrikaan worden met de Afrikaan. Marokkaan met de Marokkanen. Misschien worden zij dan Nederlander met de Nederlanders.
Wij leven nu vandaag in een geseculariseerde samenleving. Een kerk waarin veel mensen geleden hebben en nog lijden aan het klerikale hiërarchische systeem.We zullen ons vragen moeten stellen over de ballast die we meeslepen in ons geloof en onze kerkstructuren. Ons moeten bevrijden van vormen, gewoontes en voorstellingen die ons beletten aan het koninkrijk hier op aarde te werken.
Overal worden nu parochies omgevormd tot grote pastorale eenheden. Daarmee zijn we er niet. Belangrijk is dat her en der vitale kernen ontstaan die willen werken aan het koninkrijk van God hier op aarde. Groepen waar het brood gebroken wordt en geluisterd wordt naar het woord van Jezus van Nazareth en waarin mensen aandacht hebben en echt geluisterd wordt naar de diepste verlangens van mensen en hun noden.